EDUCEN

EDUCEN

European Disasters in Urban Centers

3C: City, Culture, Catastrophe

Kısa adı EDUCEN olan “Avrupa Kentsel Merkezlerinde Afetler: Bir Kültür Uzmanlık Ağı” Projesi (European Disasters in Urban Centers: A Culture Expert Network), Avrupa Birliği tarafından Ufuk 2020 (Horizon 2020) Programı çerçevesinde finanse edilen bir eşgüdüm ve eyleme destek (CSA - coordination and support to action) projesidir. Hollanda’da bulunan Wageningen Üniversitesi’nin ana yürütücülüğünü yaptığı proje, aralarından Arama Kurtarma Derneği AKUT’un da bulunduğu 10 ortaktan oluşan bir proje konsorsiyumu tarafından gerçekleştirilmektedir.

Bu proje ile Türkiye’de ilk defa arama-kurtarma alanında çalışma yapan bir sivil toplum kuruluşu Horizon 2020 programına dahil olmuş ve “güvenli toplumlar” çağrı alanında desteklenen ilk arama kurtarma topluluğu olmuştur.

Mayıs 2017’de tamamlanarak son ürünlerinin ortaya çıkarılması planlanan bu 2 yıllık proje ile, kültürün risk ve afet yönetimindeki rolü üzerinde yoğunlaşacak bir uzmanlar platformu oluşturulmuştur. EDUCEN Proje’sinin temelinde yatan düşünce, “afet risklerini azaltmada, önlemede, uyum sağlamada; afetlere hazırlanmada ve onlarla baş etmede, kültürün ve kültürel çeşitliliğin yalnızca engeller yaratan bir sorun olmadığı, aksine, bu faaliyetlerde yarar sağlayacak önemli bir değer olduğu”dur. EDUCEN Projesi’nin amacı, afet ve kültür arasındaki ilişkiye ışık tutarak bu değerin olası yararlarını göz önüne sermek; bunu gerçekleştirirken bir yandan da afetten zarar görebilirliği (vulnerability) yüksek grupların bu zarar görebilirliklerini azaltacak çözümler üretilmesini sağlamak, bu çözümleri dünyanın başka yerlerinde de uygulanabilecek biçimde “aktarılabilir yöntemler” olarak kayda geçirmek ve paylaşmaktır.

EDUCEN Projesi boyunca Avrupa’da yedi şehirde saha çalışması yapılacak, seçilmiş zarar görebilirlik gruplarından bireylerin bizzat katılımı ile afet karşısındaki durumlarını iyileştirecek faaliyetler gerçekleştirilmektedir. Bu çerçevede, Arama Kurtarma Derneği AKUT, İstanbul’da engelli bireylerle ilgili bir saha çalışması yürütmektedir. AKUT’un sorumluluğu olan İstanbul saha çalışmasının aynı zamanda ülkemizde afet ve engellilik alanındaki “dahil edici” (inclusive”) ilk çalışma olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Çalışmalar, engelli bireylerin ve acil durum müdahalecilerinin katılacağı atölyeler ve seminerler düzenlenmesi, seminer içeriği ve materyali hazırlanması, seminer gönüllüsü yetiştirilmesi, engelli bireylerin risk ve afet bilgisine erişimini kolaylaştıracak görsel-işitsel, basılı veya sayısal ürünler ortaya çıkarılmasını kapsamaktadır. Yapılan faaliyetlerin bilimsel yayınlara konu olması da düşünülmektedir. Çalışmalarda yedi Avrupa kentinde ortaya çıkarılacak yöntemler ve alınan dersler projenin ana çıktısı olacak bir “el kitabı”nda toplanacaktır.  

Projenin başlangıcından bu yana İstanbul saha çalışmasına destek veren paydaşlarımız şunlardır: Altı Nokta Körler Derneği (İstanbul Şubesi), Engelsiz Erişim Derneği, İşitme Engelliler ve Aileleri Derneği (İED), Türkiye İşitme Engelliler Derneği (TİED), Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği (TOFD) ve Sesli Betimleme Derneği (SEBEDER).

EDUCEN’in Çıkış Noktası

Kısa adı EDUCEN olan “Avrupa Kentsel Merkezlerinde Afetler: Bir Kültür Uzmanlık Ağı” Projesi, Wageningen Üniversitesi’nin yürütücülüğünü yaptığı 10 ortaklı bir konsorsiyum tarafından gerçekleştirilmekte olan bir eşgüdüm ve eyleme destek projesidir. Avrupa BirliğI Araştırma Yürütme Ajansı REA (Research Executive Agency) tarafından seçilerek Horizon 2020 programı dahilinde finansman almaya hak kazanmış olan EDUCEN, 1 Mayıs 2015 tarihinde başlamış olup, 1 Mayıs 2017 tarihinde sona erecektir. Arama Kurtarma Derneği AKUT, projenin Türk ortağıdır (Proje ve diğer ortaklar hakkında ayrıntılı bilgi http://www.educenproject.eu internet sayfasından edinilebilir).

EDUCEN Projesi, “yumuşak” altyapının, yani toplumsal grupların ve ilişkiler ağlarının afetten etkilenebilirliğine odaklanan bir çalışmadır. Risk ve afet yönetiminde genellikle yollar, köprüler, viyadükler, elektrik hatları, içme suyu ağı, atık su ağı, kamu binaları gibi altyapıların afetlerden zarar görmesi hayati bir konu olarak birincil öncelikle ele alınmaktadır. Oysa bir toplumun afetlere hazır olması, onlardan en düşük düzeyde etkilenmesi ve afetlerden sonra en büyük hızla ayağa kalkabilmesi için en az bu altyapılar kadar, “toplumsal altyapılar” olarak adlandırabileceğimiz, topluluklar, gruplar, ilişkiler ağları ve bunları biçimlendiren kültürel unsurlara da önem verilmesi gereklidir. Bir toplumda bireyler arası ilişkilerin biçimi, davranış kalıpları, değer yargıları afet yönetiminin verimliliğini etkileyen unsurlardır. Örneğin kurumsal kültürlerdeki farklılıklar, afet yönetiminin verimliliğine etki edebilmekte ya da bir toplumda ilişki ağlarının yoğunluğu ve işler durumda olması afetten sonra toparlanabilmeyi kolaylaştırabilmektedir.

EDUCEN Proje’sinin altında yatan ana fikir “afet risklerini azaltmada, önlemede, uyum sağlamada; afetlere hazırlanmada ve onlarla baş etmede kültürün ve kültürel çeşitliliğin yalnızca engeller yaratan bir sorun olmadığı; aksine, bu faaliyetlerde yarar sağlayacak önemli bir değer olduğu”dur. Bu değerin ortaya konulmasını amaçlayan EDUCEN bir “araştırma” projesi değil, bir “eyleme destek” projesidir ve salt bilgi toplamanın ötesinde, bir soruna odaklanarak sahada gerçekleştirilecek faaliyetler yapılmasını öngörmektedir. Proje, ortakların uzmanlıklarını ve birikimlerini bir araya getirecek bir ortak zemin oluşturarak, faklı ülkelerde yapılan saha çalışmalarında kullanılan yöntemlerin ve alınan derslerin, uluslararası planda paylaşılmasını sağlayacaktır. Koşut olarak, gerçekleştirilen saha çalışması da katılımcıların ve diğer paydaşların kullanımına sunulacak olan ürünler ortaya çıkmasını sağlayacak, saptanmış olan sorun alanında iyileştirmeye katkıda bulunacaktır.

Proje çerçevesinde saha çalışmaları gerçekleştirilecek olan kentler ve çalışmaların odak noktası aşağıdaki gibidir:

• İstanbul: Özellike yıkıcı deprem, toprak kayması ve meteorolojik afetler bağlamında engelli bireylerin afete hazırlanması için kendilerinin aktif olacağı bir model kurmak. 

• L’Aquila (İtalya): Kültürel öğelerin depreme ilişkin risk bilgisi ve acil durum uyarılarının yayılımına etkisini araştırmak. 

• Lorca (İspanya): Sıklıkla kuraklığa, sele ve depreme maruz kalmakta olan ve nüfusunun % 21’ini göçmenlerin oluşturduğu bölgede, risk yönetiminini değerlendirmek ve iyileştirmek. 

• Milano (İtalya): Kentsel altyapıların işlevlerinin kesintiye uğraması durumunda yapılacak afet müdahale ve yönetimine kültürül farklılıkların olası etkileri. 

• Umbria (İtalya): Tarihsel önemi olan kentlerde krizlerin ortaya çıkaracağı zorlukları ve kriz yönetimi bağlamında değişik kurumların yönetim kültürlerindeki farklılıkları anlamak. 

• Volos (Yunanistan): Afet riskinin algılanışı, kabulü, önlem kültürü ve baş etme kapasitesi ile halen sürmekte olan ekonomik kriz arasındaki ilişki.

EDUCEN Projesi’nin temel ürünü, saha çalışmalarında uygulanan yöntemleri ve alınan dersleri bir araya getirecek bir “el kitabı” olacaktır. Bu el kitabı, dünyanın başka yerlerinde benzer sorunlar için aynı yöntemleri uygulamak isteyebilecek kişi ve kurumlar için rehber niteliği taşıyacaktır.

İstanbul Saha Çalışması

Proje dahilinde Arama Kurtarma Derneği AKUT tarafından İstanbul’da gerçekleştirilecek olan saha çalışması ise, engelli bireylerin yaşadıkları zorlukların, farklılıklarından çok, toplumun bu farklılıklara gösterdiği yaklaşımların sonucu olduğu göz önünde bulundurularak tasarlanmıştır. Farklılığa karşı gelişen önyargılara bağlı tutumlar, engelli olarak nitelendirilen bireylerin günlük yaşamda var olmasını ve toplumsal ilişkiler kurmasını güçleştirdiği gibi, bu bireylerin farklılıklarına bağlı olarak gereksinim duydukları kamu politikalarının öncelik kazanmasını geciktirmekte, “herkes için uygun” bir fiziksel çevrenin ve yaşam biçiminin kurulmasını zorlaştırmaktadır.

Bu konudaki çağdaş yaklaşım, geçek “engel”in, engelli olarak nitelendirilen kişinin özelliklerinden değil, toplumun doğrudan ya da dolaylı olarak bu kişinin yaşamına getirdiği kısıtlamalar (fiziksel çevrenin ya da sosyal sistemlerin geliştirilmemiş olması gibi) kaynaklandığı düşüncesine dayanır. Fiziksel çevrenin, engelliler de dahil tüm yurttaşların yararlanabileceği biçimde düzenlenmiş olmasının yanı sıra, engellilerin kendilerini ilgilendiren konularda yapılacak girişimlere, kamu politikası yapımı, karar alımı gibi süreçlere katılmaları önemlidir. Kendi özel gereksinimlerini en iyi bilenler olarak engelliler bu süreçlerin ve sonucunda oluşturulan çözümlerin verimliliğine en büyük katkıyı yapanlar olacaklardır.

EDUCEN Projesi çerçevesinde yapılacak saha çalışması bu yukarıdaki yaklaşıma dayanarak, engelli bireylerin afete hazırlanmalarında, yine kendilerinin en büyük katkıyı yapacakları bir faaliyetler bütünüdür. Çalışma boyunca Arama Kurtarma Derneği ile yapılacak bir protokol dahilinde paydaş STK’lardan gelecek temsilciler, afete müdahale konusunda çalışan diğer paydaş STK ve kamu kurumlarından gelecek olan temsilcilerle birlikte, engelliler için, engellilerin kültürel özelliklerini temel alan, kapasitelerini kullanmalarına olanak verecek sürdürülebilir bir afetlere hazırlık programının temellerini oluşturacaklardır. Bu kapsamda yapılacak faaliyetler:

• Farklı engel gruplarından temsilcilerin katılımıyla engelliler için risk bilgisi ve afetlere hazırlık seminer içeriğinin hazırlanması, 

• Farklı engel gruplarından gönüllülerin “afet semineri gönüllüsü” olarak, içeriklerini başka gönüllülerle paylaşabilecek şekilde bilgilendirilmesi, 

• Afet ve acil durum müdahalesi alanında çalışan STK’lar ve kamu kurumları için “afette engellilere yaklaşım” semineri hazırlanması, 

• Hazırlanan seminer içeriklerine uygun öğretim-öğrenim malzemelerinin tasarımı ve yapılması, 

• Planlamacıları, müdahalecileri ve engellileri bir araya getiren, afette çalışacak gönüllü ve profesyonellerde engelliliğe dair empati oluşturacak çalışmalar, 


• Engelli bireyler için risk ve afet bilgisine erişimi kolaylaştıracak basılı malzemeler ve dijital uygulamalar-araçlar (telefon, bilgisayar uygulamaları, uzaktan eğitim uygulamaları vb.) tasarlanması.

Gerçekleştirilecek çalışmalar bunlarla sınırlı olmayıp, paydaşlardan gelecek teklifler doğrultusunda, çalışma boyunca gerçekleştirilecek öğrenme ve kazanılacak deneyim ile yeni faaliyetler tasarlanılabilinir. Faaliyetlerin önemli bir sonucu da acil durumlar ve afetlerde ilk müdahaleleri yapacak olan kurumların, engelli bireylere doğru biçimde yardım etmek ve destek vermek konusunda ilk elden bilgi edinmeleri olacaktır. Umudumuz, faaliyetler sırasında gelişecek olan karşılıklı ilişkilerin, engelli yurttaşlarımızı afet yönetiminin tüm aşamalarında yer almalarını sağlayacak şekilde kalıcı, kurumsal ilişkilere dönüşmesidir.

Projenin başlangıcından bu yana İstanbul saha çalışmasına destek veren paydaşlarımız şunlardır: Altı Nokta Körler Derneği (İstanbul Şubesi), Engelsiz Erişim Derneği, İşitme Engelliler ve Aileleri Derneği (İED), Türkiye İşitme Engelliler Derneği (TİED), Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği (TOFD) ve Sesli Betimleme Derneği (SEBEDER).

EDUCEN Projesi İstanbul Saha Çalışması hakkında daha fazla bilgi almak ya da çalışmanın bir parçası olmak isteyen kurumlar için iletişim bilgilerimiz aşağıdaki gibidir:

Yürütücü: Dr. Çağlar Akgüngör

Telefon : 212 – 217 04 11 Faks : 212 – 217 04 22 E-Posta : educen@akut.org.tr